Nieważność umowy to inaczej jej nieistnienie. Umowy nie ma od samego początku, nie ma kredytu, nie ma hipoteki, nie ma rat, opłat, prowizji czy odsetek. W przypadku stwierdzenia nieważności strony, czyli kredytobiorca i bank, muszą się między sobą rozliczyć, na zasadach dużo korzystniejszych dla kredytobiorcy, niż w przypadku odfrankowienia. Dlaczego? Jeżeli sąd uzna umowę za nieważną, stwierdzi również, że strony powinny między sobą się rozliczyć. Jak wygląda to rozliczenie? Bierzemy pod uwagę dwie kwoty: a) sumę kwot wypłaconych rzeczywiście przez bank, jednorazowo lub w transzach (załóżmy dla przykładu, że jest to 250 tys. zł), b) sumę wpłat dokonanych przez nas przez cały okres trwania umowy, na poczet prowizji, opłat, rat, w tym odsetek, ubezpieczeń itp. (załóżmy dla przykładu, że jest to 200 tys. zł). Następnie kompensujemy wzajemnie te dwie kwoty i w zależności od tego, kto zapłacił drugiej stronie mniej, wyrównuje istniejącą różnicę (czyli w tym wypadku zwracamy bankowi 50 tys. zł i jesteśmy rozliczeni). Wyrok stwierdzający nieważność umowy jest podstawą do wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej, nawet jeżeli nie rozliczymy się z bankiem z powyższej niedopłaty.

Trzeba liczyć się z tym, że cały proces sądowym może trwać kilka lat, od momentu złożenia pozwu do momentu zakończenia sprawy prawomocnym wyrokiem sądu. Średnio należy liczyć około 2 lata na postępowanie przed sądem I instancji oraz około roku na postępowanie przed sądem II instancji. Do tej pory, nawet w przypadku przegranej, banki w większości przypadków składały apelacje od niekorzystnych dla nich wyroków

Analizując sprawę z punktu widzenia kosztów należy wziąć pod uwagę, że przy złożeniu pozwu konieczne jest uiszczenie opłaty sądowej (5% dochodzonego roszczenia, ale maksymalnie 1.000 zł) oraz opłaty od pełnomocnictwa (po 17 zł od każdej osoby). Do tego należy doliczyć zaliczkę na poczet opinii biegłego, którą uiszcza się w toku postępowania na wezwanie sądu. Taka zaliczka to od 1 do 2 tys. zł. Bank po wygraniu z nim sprawy zwraca poniesione w tym zakresie koszty.
Do tego dochodzi jeszcze wynagrodzenie radcy prawnego, który prowadzi taką sprawę – zależy ono od indywidualnych ustaleń stron. Najczęściej jest tak, że pewna kwota wynagrodzenia jest uiszczana z góry, zaś pozostała cześć z dołu w formie tzw. success fee (% od uzyskanych od banku pieniędzy).

Sprawa zostanie skierowana do sądu zgodnego z Twoim miejscem zamieszkania. Jeżeli składamy pozew samodzielnie to oczywiście – musimy samodzielnie przygotowywać pisma, brać udział w posiedzeniach sądowych, broniąc swoich interesów i stanowiska. Jeżeli robimy to z pomocą kancelarii – musimy wziąć udział przynajmniej w jednej rozprawie, na której składamy wyjaśnienia. W pozostałych sprawach obecność i obronę interesów kredytobiorcy zapewnia Kancelaria. Polega to na tym, że staje przed sądem na sali rozpraw i odpowiada na pytania – najpierw sądu, następnie naszego pełnomocnika, a potem pełnomocnika banku. Do złożenia wyjaśnień trzeba być dobrze przygotowanym – i nie chodzi tu wcale o ustalanie treści zeznań, bo tego robić nie możemy. Chodzi o to, że idąc na salę sądową musimy wiedzieć, o co sąd nas zapyta, jakie pytania i w jaki sposób będzie zadawał nam pełnomocnik banku, jakie kwestie są istotne. Świadomość tego, co jest istotne, daje nam większy spokój, mniej stresu, a także większe szanse powodzenia w naszej sprawie.

Jest to instytucja prawna, która umożliwia dłużnikowi odmowę zapłaty należności po upływie określonego terminu; w przypadku banków, gdy dochodzimy od nich roszczeń, zgodnie z obowiązującymi przepisami możemy skierować do sądu pozew za ostatnie 10 lat.

Klauzule przeliczeniowe stanowią tzw. postanowienia niedozwolone (abuzywne) i podlegają eliminacji z umowy, bez możliwości dalszego jej uzupełnienia. Wniosek ten należy jednolicie stosować i do kredytów indeksowanych i do denominowanych. Po usunięciu klauzuli przeliczeniowej przewidującej wypłatę kredytu po kursie kupna, nie ma możliwości ustalenia, jaka kwota powinna zostać wypłacona kredytobiorcy. A skoro tego nie ma, nie możemy również określić wysokości raty kredytu w złotych.

W przypadku stwierdzenia przez sąd nieważności umowy takie opłaty powinny podlegać zwrotowi w całości. Jeżeli sąd dokonuje odfrankowienia umowy, należy rozważyć dwie sytuacje: a) opłata pobierana jest w momencie zawarcia umowy (np. płatna gotówką lub odliczana od wypłaconej kwoty kredytu) – wtedy bank może podnieść zarzut przedawnienia i opłaty takiej raczej nie odzyskamy, b) opłata doliczana jest do sumy kredytu, wliczana do salda i uwzględniana w ratach płaconych co miesiąc – w tym wypadku możemy dochodzić zwrotu opłat zawartych w ratach, za ostatnie 10 lat.

Poza zajęciem stanowiska w sprawie i próbą obrony swoich racji? Nic. Przede wszystkim bank nie może z tego powodu wypowiedzieć umowy kredytowej, nie jest dopuszczalne też nachodzenie w domu w celu zweryfikowania jego wartości czy inne podobne działania, mające być odwetem za złożenie pozwu. Tak długo jak nie zmieni tego sąd w wyroku, umowa będzie wykonywana nadal na dotychczasowych zasadach.

Jaki może być wyrok w przypadku mojej umowy? Do każdej umowy podchodzimy indywidualnie. Pomimo podobnych postanowień i mechanizmów, musimy zapoznać się z każdą umową i ewentualnymi aneksami do tej umowy. Dopiero na podstawie tego możemy przygotować szczegółową analizę. Kierując się dotychczasowymi doświadczeniami uważamy, że każda z umów jest wadliwa. Pomimo przejrzenia setek umów nie znaleźliśmy takiej, która nie zawierałaby postanowień niedozwolonych, tzw. klauzul przeliczeniowych. Rozstrzygnięcia sądu w tych sprawach powinny być dwa: a) odfrankowienie umowy albo b) stwierdzenie nieważności/nieistnienia umowy kredytu. Do tej pory sądy niekiedy wprowadzały zamiast klauzul przeliczeniowych (kurs kupna i sprzedaży banku) średni kurs NBP. Biorąc jednak pod uwagę ostatnie wyroki Sądu Najwyższego oraz opinię Rzecznika Generalnego TSUE, taki zabieg jest nieprawidłowy.

W przypadku przegranej umowa kredytu obowiązuje dalej – kredyt musi być spłacany na tych samych zasadach co do tej pory. Oznacza to, że w dalszym ciągu jesteśmy w sytuacji, w której wysokość rat i suma zadłużenia zależy od kursu franka i jego zmian w przyszłości. Oznacza to także, że bank będzie w dalszym ciągu pobierał zawyżone raty, zaś sprzedaż nieruchomości nie będzie możliwa jeszcze przez długi czas.